Ozi gbasara kemistri
A na-ewere Chemistry dị ka otu n'ime sayensị ndị bụ isi nke nwere mmasị dị ukwuu nye mmadụ, dịka ọ na-emetụta ọmụmụ ihe, nhazi ya, ihe onwunwe, na mmekọrịta.
Carbon, oxygen, na hydrogen so na ihe kacha mkpa mebere ahụ mmadụ, n'ihi na ihe ndị a bụ ihe dịka 99% nke oke ahụ.
A kọwapụtara kemistri dị ka ọmụmụ nke mmeghachi omume kemịkal na kemịkalụ, ọ na-arụkwa ọrụ dị mkpa na ndụ anyị kwa ụbọchị.
Ngwaahịa anyị na-eji kwa ụbọchị, dị ka ọgwụ, ncha, nri, na agba, na-adabere n'ụkpụrụ kemistri.
A na-ekewa kemịkalụ n'ọtụtụ isi ngalaba, gụnyere kemịkalụ nyocha, kemịkalụ organic, kemistri inorganic, kemistri anụ ahụ, na biochemistry.
Analytical chemistry na-elekwasị anya n'ịmụ usoro maka nyocha ihe na ịchọpụta ihe mejupụtara ha, ebe kemistri organic na-elekwasị anya n'ịmụ ihe nwere carbon.
Inorganic kemịkalụ na-eche banyere ọmụmụ nke ihe na-enweghị carbon, ebe kemịkalụ anụ ahụ na-eche banyere ọmụmụ nke anụ ahụ phenomena metụtara kemịkal bekee.
Chemistry nwere ọtụtụ ozi dị ịtụnanya, ebe helium bụ ihe nke abụọ kachasị na mbara igwe na-esote hydrogen.
N'ihi ngwa kemịkalụ, anyị nwere ike ịme akara maka tebụl kemịkalụ kemịkalụ n'asụsụ Arabik, nke a na-eme ka nghọta ka mma nke ihe na akụrụngwa ha.
Chemistry bụ sayensị bara uru ma dị ụtọ nke na-abanye na ndụ anyị n'akụkụ ọ bụla.
Site na nghọta anyị nke isi ihe dị na kemistri, anyị nwere ike ijikwa mmekọrịta nke ihe ma jiri ya mepụta ọtụtụ teknụzụ na ngwaahịa ndị na-abara ọha mmadụ uru.
Kedu ihe bụ isi nke kemistri?
A na-ewere Chemistry dị ka otu n'ime sayensị ndị bụ isi nke metụtara ọmụmụ ihe na mgbanwe ya, gụnyere njirimara ya, nhazi ya, nhazi ya, omume na mmekọrịta.
Chemistry bụ sayensị dị mgbagwoju anya nke chọrọ nyocha nke ọma na nleba anya iji ghọta ya nke ọma.
Site n'ịṅa ntị na ihe ndị bụ isi nke kemịkalụ, ụmụ akwụkwọ na ndị nwere mmasị nwere ike izere mmejọ nkịtị ma ghọta nke ọma echiche ndị bụ isi.
Ọmụmụ kemịkalụ izugbe lekwasịrị anya na ụkpụrụ na echiche ndị bụ isi nke kemịkalụ, dị ka usoro atomiki na nkesa eletrọnịkị nke ihe, tebụl oge na nkesa eletrọnịkị, na njikọ mmewere.
Ịghọta echiche ndị a na-enyere aka wulite ntọala siri ike nke ihe ọmụma kemịkal.
Kemistri Organic bụkwa akụkụ bụ isi nke kemịkalụ, ebe ọ dabere na ntọala ntọala na ogidi ndị guzosiri ike.
N'ịmụ kemịkalụ organic, ụmụ akwụkwọ na-amụta maka hydrocarbons, ọrụ organic, mmeghachi omume organic na echiche ndị ọzọ metụtara ya.
Gịnị mere e ji nye kemistry aha a?
Inye sayensị nke kemistri aha a bụ n'ihi nkọwa metụtara njirimara sayensị a.
Okwu a bu “kemistry” na-ezo aka na izo ihe nzuzo na imepụta ihe, okwu a bu “kemistry” sitere na okwu Grik “quantum,” nke putara ihe zoro ezo ma obu ihe nzuzo zoro ezo.
Aha sayensị malitere n'ihi nkwenkwe ndị e nwere n'oge emepechabeghị anya, bụ́ ebe e kesara sayensị a n'etiti otu ìgwè mmadụ.
N'okwu a, aha onye chemist Jabir bin Hayyan Al-Sufi jikọtara ya na mmepe nke sayensị a, na aha "kemistrị oge ochie" họọrọ dabere na nke a.
Ònye bụ onye mbụ mara kemistri?
N'ime afọ niile, sayensị nke kemịkalụ etolitela ma gbasaa n'ọtụtụ mmepeanya na ọdịbendị, mana a na-ewere ndị Arab ka ha nyere onyinye dị mkpa na ngalaba a.
Ọ bụ onye ọkà mmụta sayensị Alakụba bụ Jaber bin Hayyan bin Abdullah Al-Azdi, onye aha ya bụ Bariq, bụ onye Arab sitere na ntọala sayensị nke kemistri.
A na-ewere Jabir ibn Hayyan, nke a makwaara n'aha Latin ya Geber, dị ka onye ọsụ ụzọ mbụ na onye malitere sayensị kemịkalụ.
N’akwụkwọ ya bụ́ Divine Science, Jabir ibn Hayyan kọwara nkọwa nke kemistri, na-akọwa ya dị ka “alaka nke sayensị okike nke na-enyocha njirimara nke mineral na ihe ọkụkụ.”
Ezi mgbanwe pụtara na sayensị nke kemịkalụ ekele Jaber bin Hayyan, ka o nyere aka na mmepe nke chepụtara na nkọwa nke chemical phenomena.
A kpọrọ ya “Nna nke Chemistry,” e kwenyekwara na o dere akwụkwọ iri abụọ na abụọ na-akọwa ụzọ e si ekpochapụ ihe, kristal, na ịchịkọta ihe.
Site na usoro sayensị nke Jabir bin Hayyan na-esote ya na ihe ndị ọ rụzuru n'ọhịa nke kemịkalụ, ụmụ mmadụ na-enweta ọtụtụ uru na ozi bara uru.
Akụkọ banyere Jabir ibn Hayyan na onyinye ya na kemịl bụ akụkụ dị mkpa nke ihe nketa sayensị Arab.
Kedu mgbe achọpụtara kemistri?
Akụkọ banyere kemịkalụ laghachiri n'oge ochie, ebe e jikọtara kemịkalụ na mbụ n'ịrụ ngwá ọrụ na nchọpụta nke ụfọdụ ọla.
Dị ka ihe àmà ndị mgbe ochie si kwuo, ọ na-egosi na mmadụ ji kemistri na-eme ihe n’ụzọ dị iche iche na nke mbụ.
N'otu oge ahụ, ndị Ijipt oge ochie chọtara ígwè ahụ.
N'oge ochie, nnwale nke kemistri, gụnyere nchọpụta nke ọla, so n'ọrụ ndị ọkà mmụta sayensị kacha pụta ìhè.
Obi abụọ adịghị ya na kemistri etolitela kemgbe ọtụtụ afọ wee hụ ọtụtụ nchọpụta dị mkpa na nnwale ndị nyere aka na mmepe sayensị a.
Ọkà mmụta sayensị bụ Jaber bin Hayyan bụ otu n'ime ndị ọkà mmụta sayensị a ma ama bụ ndị nyere aka na mmepe nke kemistri.
Jaber bin Hayyan tinyere usoro sayensị iji mụọ na nyochaa ihe, nke mere ka ọ tụlee onye mbụ ga-erite uru na ntọala sayensị na mpaghara a.
Dabere na nyocha sayensị na ihe akaebe akụkọ ihe mere eme, enwere ọtụtụ echiche banyere mgbe achọpụtara sayensị nke kemịkalụ n'ikpeazụ, na nyocha nke oge ochie na-egosi na ọ gaghị ekwe omume ikpebi nke ọma.
N'ozuzu, enwere ike ịsị na mmalite nke kemistri nwere ike ịmalite site na mmalite nke akụkọ ntolite, dịka sayensị a malitere nke nta nke nta ma hụ nnukwu ọganihu n'ime afọ niile.
Gịnị bụ ebumnobi kemistri?
Chemistry na-ejikọta sayensị ndị bụ isi na nke etinyere ya, dịka ọ na-emetụta ọmụmụ na nyocha nke ihe, mmekọrịta ya na ihe onwunwe ya, ma na-achọ ịghọta omume na mgbanwe nke ihe n'okpuru ọnọdụ dị iche iche.
Chemistry malitere azụ ọtụtụ puku afọ, mgbe e weere ya dị ka nka na ngwá ọrụ maka ịchọpụta na inweta ihe ọmụma.
Ebumnuche bụ isi nke kemistri bụ inye nghọta miri emi na njikwa ihe na mmekọrịta ha.
Site n'ịmụ kemịkalụ, anyị nwere ike ịghọta ka ihe na-emekọrịta ihe na ibe ya yana ike, yana otu anyị nwere ike isi jiri nghọta a nweta ọtụtụ ebumnuche.
Chemistry nwere otutu ngwa na ebumnuche dị iche iche na ndụ anyị kwa ụbọchị yana n'ọtụtụ mpaghara ndị ọzọ.
Anyị kwuru ụfọdụ n'ime ebumnuche kacha mkpa nke kemịkalụ etinyere dịka ndị a:
- Mmepe na nrụpụta ngwaahịa: Chemistry na-arụ ọrụ dị oke mkpa na mmepe na imepụta ngwaahịa refrigerated n'ụwa niile.
Site n'ịghọta njirimara na mmekọrịta nke ihe, anyị nwere ike ịmepụta ma melite ihe ọhụrụ na ngwaahịa ndị na-egbo mkpa anyị dị iche iche. - Nlekọta ahụike: Chemistry ọgwụ bụ ngalaba dị mkpa nke kemịkalụ etinyere, ebe a na-eji ihe ọmụma kemịkal emepụta ọgwụ na ọgwụgwọ ọgwụ.
Chemistry na-enyekwa aka na nyocha ọgwụ, nyocha ahụike, na mmepe nke ụzọ maka ịchọpụta na ịgwọ ọrịa. - Ichekwa gburugburu ebe obibi: Chemistry na-enye aka na mmepe nke teknụzụ ọhụrụ na ihe iji belata mmetọ ma melite ogo mmiri na ikuku.
Chemistry na-arụ ọrụ dị mkpa na mmepe nke ume ọhụrụ na teknụzụ gburugburu ebe obibi ndị ọzọ. - Agriculture and Food: Chemistry na-enyere aka n'inyocha ala, ịchọpụta ihe ndị na-edozi ahụ dị mkpa maka uto osisi, nyochaa ihe ndị na-edozi nri na nri, na ịmepụta ụzọ maka ịmepụta na ichekwa nri.
Kedu ngalaba nke kemistri?
A na-ewere Chemistry dị ka otu n'ime sayensị ndị bụ isi nke metụtara ọmụmụ ihe na mgbanwe ndị na-eme na ya.
Chemistry na-ekwu maka ọmụmụ ihe mejupụtara kemịkalụ nke ogige na ihe, mmekọrịta ha, na mmetụta ha na gburugburu na ndụ.
A na-ekewa alaka kemịkalụ n'ọtụtụ isi alaka:
- Organic Chemistry: Alaka a na-ekwu maka ọmụmụ ihe ndị na-emepụta ihe nwere carbon carbon.
N'alaka ụlọ ọrụ a, a na-elekwasị anya na nkwadebe na njikọ nke ihe ndị dị ndụ na ngwa ha na ndụ. - Chemistry inorganic: Alaka a na-amụ ogige inorganic nke na-enweghị ihe carbon carbon.
Ihe na-elekwasị anya na ngalaba a bụ nyocha na njikọ nke ogige na ọmụmụ ihe onwunwe na ojiji ha. - Chemistry Analytical: Alaka a na-eche banyere mmepe na iji ụzọ nyocha iji chọpụta mkpokọta kemịkalụ n'ime nlele.
A na-eji alaka ụlọ ọrụ a n'ọtụtụ akụkụ dị ka ụlọ ọrụ, ọgwụ na nchekwa gburugburu ebe obibi. - Chemistry anụ ahụ: Alaka a na-ejikọta kemistri na physics.
Ọ na-eche banyere ịmụ ihe na mmeghachi omume kemịkal site na echiche anụ ahụ dị ka okpomọkụ, nrụgide, na mmeghachi omume kinetic. - Biochemistry: Alaka a bụ ọkachamara n'ịmụ ihe mejupụtara kemịkalụ nke akụkụ sel n'ime ihe ndị dị ndụ.
Alaka a na-elekwasị anya n'ịghọta na nyochaa mmeghachi omume kemịkalụ na-eme na usoro ndụ.
Kedu ihe a na-akpọ onye gụsịrị akwụkwọ na kemistri?
Mgbe ha gụchara akwụkwọ na kemistri, enwere ọtụtụ aha ọrụ ndị gụsịrị akwụkwọ na kemistri nwere ike ijide.
Otu n'ime aha ndị a bụ "ọkachamara ụlọ nyocha," ebe onye gụsịrị akwụkwọ nwere nkà na ihe ọmụma dị mkpa iji rụọ ọrụ na ụlọ nyocha nyocha kemịkalụ.
Ọkachamara ụlọ nyocha na-ahụ maka nyocha ihe nlele na ime nnwale iji chọpụta ogige kemịkalụ wee nyochaa nsonaazụ nyocha ahụ.
Na mgbakwunye, onye gụsịrị akwụkwọ na kemistri nwere ike itinye akwụkwọ maka aha ọrụ “onye na-ahụ maka ụlọ nyocha,” ebe onye ọrụ nka na-arụ ọrụ nke inyere onye ọkachamara ụlọ nyocha aka ịrụ ọrụ ya.
Ọrụ onye na-ahụ maka ụlọ nyocha gụnyere ịnakọta ihe nlele na inye aka na-eduzi nyocha ụlọ nyocha.
Ọzọkwa, mgbe onye gụsịrị akwụkwọ nwetara akara ugo mmụta mahadum na kemistri, a na-emeghe ọtụtụ ọrụ ọrụ n'ihu ya.
Onye gụsịrị akwụkwọ na kemistri nwere ike ịrụ ọrụ na ngalaba nke forensics, nyocha na ịmụ ihe gbasara mpụ na ikpe ikpe.
Ọzọkwa, onye gụsịrị akwụkwọ nwere ike ịrụ ọrụ na ụlọ ọrụ ọgwụ dị ka onye nyocha na mmepe kemịkal.
Onye nyocha ahụ na-arụ ọrụ na nyocha na ịnwale kemịkalụ eji na ụlọ ọrụ ọgwụ, na imeziwanye ihe mejupụtara na ịdị irè ha.
Kedu onye chepụtara nha nha kemịkalụ?
Mmepe nke kemistri n'akụkọ ihe mere eme bụ naanị ọnụnọ nke ọtụtụ ndị ọkà mmụta sayensị chepụtara ọtụtụ echiche na echiche metụtara sayensị nke ihe na mmekọrịta ha.
N'ime ndị ọkà mmụta sayensị ndị a na-emepụta ihe na-apụta Jaber bin Hayyan, ọkà mmụta sayensị Arab ama ama bụ onye nyere aka dị ukwuu na mmepe nke ngalaba kemịkalụ.
Jabir ibn Hayyan bụ ọkà mmụta Alakụba Arab nke narị afọ nke asatọ AD.
A na-ewere onyinye sayensị ya na ngalaba nke kemịkalụ na ọtụtụ ihe ndị o mepụtara dị ka onyinye kachasị ama na akụkọ ihe mere eme nke sayensị a.
Jabir bin Hayyan nwere oke n'ọtụtụ ngalaba sayensị gụnyere kemistri, mbara igwe, injinia, mineralogy, nkà ihe ọmụma, na ọgwụ.
Otu n'ime ihe ndị Jaber bin Hayyan kwuru na ọ bụ ya mere onwe ya bụ imepụta ihe nke quantum mechanics, ma ọ bụ physics.
Mechanics Quantum bụ otu echiche anụ ahụ pụtara na narị afọ nke iri abụọ, na-enyocha ụwa nke ultra-obere na ultra-fast phenomena.
Ọzọkwa, onye Britain a ma ama bụ onye na-ahụ maka ọgwụ bụ Robert Boyle bụ otu n'ime ndị ọkà mmụta sayensị nyere nnukwu onyinye na ngalaba nke kemịkalụ wee chepụta usoro mmeghachi omume.
A mụrụ Boyle na 1627 wee nwụọ na 1691, a na-ahụtakwa ihe ọhụrụ ya na ngalaba kemistri dị ka onyinye kacha mkpa na akụkọ ihe mere eme nke sayensị a.
Tụkwasị na nke ahụ, ọkà mmụta sayensị Sweden a ma ama bụ Alfred Nobel, bụ́ onye a mụrụ na 1833 ma nwụọ na 1896, kwesịrị otuto.
A maara Nobel nke ọma maka imepụta dynamite na nchọpụta ya nke nitroglycerin, ihe dị mkpa mepụtara na kemistri na teknụzụ.
Anyị agaghị echefu ụtụ nke onye France na-ahụ maka ọgwụ bụ Joseph Gay-Lussac, bụ onye guzobere iwu Gay-Lussac na 1808, nke a na-ewere dị ka otu n'ime iwu ndị bụ isi n'ọhịa nke onwu.
Iwu ahụ kwuru na enwere mmekọrịta dị n'etiti okpomọkụ na oke gas.
Ọnye na-bụ chemist ọgbara ọhụrụ?
A na-ewere nnukwu ọkà mmụta sayensị French bụ Antoine Lavoisier dịka nna nke kemịkalụ ọgbara ọhụrụ, ebe a na-ewere ya dị ka otu n'ime ndị ọkà mmụta sayensị nwere ike nyere aka na nguzobe na ọganihu nke kemịkalụ ọgbara ọhụrụ.
A mụrụ Lavoisier na 1743 AD wee nwụọ n'afọ 1794 AD. Ọ bụ onye ama ama maka ihe ọ rụzuru nke sayensị na ụwa nke kemistri.
Agbanyeghị, a na-ahụtakwa ọkà mmụta sayensị Arab Muslim Jabir ibn Hayyan dị ka onye guzobere kemịkalụ ọgbara ọhụrụ na nke dị ugbu a.
A na-ahụta Jabir bin Hayyan dị ka otu n'ime ndị ọka mmụta Alakụba a ma ama nke Arab bụ ndị nwere oke na ngalaba a.
Jabir bin Hayyan nyere ọtụtụ onyinye bara uru na kemịkalụ na ọgwụ, yabụ akpọrọ ya “Nna nke Chemistry Oge A.”
Ọtụtụ ndị ọkà mmụta sayensị n'ụwa kwenyere na Jabir bin Hayyan tọrọ ntọala sayensị maka kemịkalụ ọgbara ọhụrụ na nke oge a, ọtụtụ ndị ọkà mmụta sayensị Western agbawo akaebe na nke a.
Enwere ike ịdebe na Jabir bin Hayyan bụ onye mbụ jiri okwu ahụ bụ "kemistrị" mee ihe n'ịkpọ sayensị a.
Ya mere, Jaber bin Hayyan na Antoine Lavoisier bụ abụọ n'ime ndị ọkà mmụta sayensị a ma ama bụ ndị nyere aka na mmepe nke kemịkalụ ọgbara ọhụrụ na ewu ewu na gburugburu sayensị.
Site na ntinye aka ha, e guzobewo ntọala sayensị siri ike na nke zuru oke nke na-emeghe ụzọ maka ọtụtụ nchọpụta na ngwa bara uru na ngalaba nke kemịl.
Taa, ụwa na-erite uru site n'onyinye ndị a n'ọtụtụ mpaghara, gụnyere ụlọ ọrụ na-emepụta ọgwụ ọgbara ọhụrụ, nkà na ụzụ biotechnology, na ọtụtụ ngalaba ndị ọzọ.
A na-ewere Jabir bin Hayyan na Antoine Lavoisier dị ka ndị ọkà mmụta sayensị na ụwa nke kemịkalụ ọgbara ọhụrụ Ha hapụrụ akara siri ike nke sayensị na-echekwa taa na nke ndị ọkà mmụta sayensị nke oge a na-enweta mmasị na mkpali ha iji nọgide na-eme nke ọma na ngalaba sayensị a dị mkpa.
Gịnị ka a kụziiri na kemistri n'oge gara aga?
Chemistry bụ sayensị nke na-amụ ihe na mgbanwe ya, gụnyere akụrụngwa ya, nhazi ya, nhazi ya, omume, na mmekọrịta ya.
Kemgbe oge ochie, sayensị nke onwu nwere ihe mgbaru ọsọ na mmepe nke ya.
N'oge gara aga, isi ebumnuche ndị ọkà mmụta sayensị na ngalaba kemịkalụ bụ ịgbanwe ọla ochie na ọnụ ala ka ọ bụrụ ọla dị oke ọnụ ahịa dị ka ọla edo na diamond.
E kesawo ụfọdụ akụkọ na akụkọ mgbe ochie ndị na-egosi na sayensị chemistry sitere n’ike mmụọ nsọ Chineke nke Pụrụ Ime Ihe Nile ma kpughee ya nye Moses bin Imran.
Alchemy malitere dị ka nkà ihe ọmụma oge ochie nke metụtara ọmụmụ mgbanwe na mgbanwe n'ihe na mkpụrụ akwụkwọ mbara igwe.
Ndị Alchemists mepụtara ngwa ọrụ dị ka alembic, nke onye ọkammụta Islam Ibn Hayyan chepụtara iji nụchaa na mụọ acid.
Ọzọkwa, Ibn Hayyan mepụtara usoro dabere na njirimara nke kemịkalụ ọ gụrụ.
Ndị ọkà mmụta sayensị Alakụba jiri nnu egbe, potassium nitrate, chọpụta ngwa agha, ma jiri ike na-ebupụta nsụ egbe mee nke a.
N'agbanyeghị nchoputa ha na nnukwu onyinye na mmepe nke ngalaba chemistry, kemistry bụ sayensị a na-ata ụta n'oge ahụ, n'ihi na ụfọdụ ndị kwenyere na onye ọ bụla na-arụ ọrụ na ngalaba a bụ onye mgbaasị ma ọ bụ afa.
Ka oge na-aga, nghọta kemịkal bịara na-aga n'ihu, ndị ọkà mmụta sayensị malitekwara iji ihe ọmụma ha mee ihe n'ọtụtụ akụkụ.
N'ihi sayensị nke kemistri, ụmụ mmadụ enweela ike ịmepụta usoro na ngwá ọrụ ndị na-enye aka n'ịkwalite ndụ ha kwa ụbọchị.
Dị ka ihe atụ, ụmụ mmadụ na-eji kemistri na-esi nri, nke a bụkwa usoro mmiri ọgwụ mbụ ụmụ mmadụ na-eme.
Ọtụtụ omenala na mmepeanya ndị sayensị nke kemistry emetụtala mmetụta ndị a, na-egosipụtakwa mmetụta ndị a n'akwụkwọ na akwụkwọ ndị na-ekwu banyere nrụpụta ọla edo na ụdị ọla dị iche iche.
Ọzọkwa, e ji kemistri mee ihe n’oge ochie iji mee ka ọla dị ọnụ ala ghọọ ọla bara uru dị ka ọla edo na ọlaọcha.
Na nkenke, kemistri n'oge gara aga nyochara ihe dị iche iche nke ihe na otu ha si emekọrịta ma gbanwee.
Site na mmepe dị ịrịba ama na mpaghara a, etinyere ihe ọmụma nke kemistri n'ọtụtụ ebe na imeziwanye ndụ mmadụ.
Kedu ihe okwu chemistry pụtara?
A maara Chemistry dị ka sayensị nke na-amụ njirimara nke ihe, nhazi ha, nhazi, mgbanwe ndị ha na-eme, na ike ha na-emepụta.
A na-eji ọtụtụ okwu kọwaa kemistri, dị ka "sayensị nke na-ekwu banyere njirimara nke ihe na ogige na iwu na-achịkwa mmekọrịta ha" na "sayensị nke na-ekwu banyere ọdịdị ahụ dị mfe, ihe onwunwe ha, ogige ndị na-ebilite. site n'aka ha, na ihe ndị ọzọ."
N’akụkọ ihe mere eme nile, ọtụtụ ndị ọkà mmụta achọpụtawo na mmalite okwu ahụ bụ́ “kemistri” pụrụ ịlaghachi n’okwu ndị Ijipt oge ochie bụ́ “kym” ma ọ bụ “kent,” nke pụtara ụwa ojii ma ọ bụ ala nke Ndagwurugwu Naịl.
Okwu ndị a na-ezo aka na mmekọrịta akụkọ ihe mere eme dị n'etiti kemistri na ọrụ ya n'ịghọta njirimara nke ihe na mgbanwe ha.
Ọmụmụ kemịkalụ n'ụlọ akwụkwọ chọrọ ịkụziri ụmụ akwụkwọ gbasara sayensị a dị mkpa ma ghọta ka e si emepụta ihe, na-emekọrịta ihe ma na-emetụta ibe ha.
Mmeghachi omume kemịkalụ bụ mgbe otu ihe na-emetụta ihe ọzọ, na nsonaazụ mmeghachi omume gafere eziokwu nke ihe ahụ n'onwe ya.
Na mgbakwunye, kemịkalụ nuklia bụ ngalaba dị mkpa nke kemịkalụ nke gụnyere ọmụmụ nke mmeghachi omume kemịkalụ metụtara njikọ nke nuclei atomic na mgbanwe nke isotopes.
Ịghọta sayensị ọgbara ọhụrụ a na-ekere òkè dị mkpa n'ọtụtụ mpaghara, gụnyere ike, ọgwụ na ụlọ ọrụ.
N'ozuzu, kemistri bụ ngalaba dị mkpa na-enye aka na nghọta anyị banyere ụwa gbara anyị gburugburu ma na-enyere anyị aka inwe ọganihu na sayensị na nkà na ụzụ.
